Dowladda uu hoggaamiyo Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud waxay ballanqaadday inay dalka Soomaaliya u jiheyn doonto nidaamka doorasho ee qof iyo cod ah, si looga gudbo habka doorasho ee ku saleysan habka qabiilka (4.5). Si kastaba ha ahaatee, awoodda dowladda ee ku aaddan fulinta ballanqaadkaas waxay ku xirnaaneysaa dhowr arrimood:
1. Amniga: Soomaaliya weli waxay la tacaaleysaa caqabado amni, gaar ahaan dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab. In la hirgeliyo doorasho qof iyo cod ah waxay u baahan tahay amni buuxa, gaar ahaan deegaanada ay weli ka jiraan xiisadaha.
2. Diyaargarowga farsamo: Doorashada qof iyo cod ah waxay u baahan tahay diyaar garow farsamo oo ballaaran, sida diiwaangelinta codbixiyayaasha, wacyigelinta bulshada, iyo diyaarinta goobaha codbixinta. Waxyaabahaas oo dhan waxay u baahan yihiin waqti, dhaqaale, iyo farsamo sare.
3. Midnimada siyaasadeed: Xukuumadda iyo maamul goboleedyada qaarkood ayaa mararka qaar isku khilaafa arrimaha doorashooyinka iyo hannaanka maamulka. Isku xirnaan siyaasadeed ayaa muhiim u ah guusha qorshahan.
4. Dhaqaale: Doorasho qof iyo cod ah waxay u baahan tahay kharash aad u badan. Haddii dowladda Soomaaliya aysan helin taageero dhaqaale oo xooggan oo caalami ah, hirgelinta qorshahan way adkaan kartaa.
Haddaba, in kasta oo dowladda ay leedahay rabitaan siyaasadeed, fulinta doorasho qof iyo cod ah waxay ku xiran tahay in caqabadahaas la xalliyo ka hor inta aan la gaarin waqtiga doorashada. ilaa iyo hadda, waxaa muuqata dadaallo ku aaddan arrintan, balse weli waxaa jira caqabado badan.
Doorasho qof iyo cod ah ma la isku raacsan yahay
Doorashada qof iyo cod ah ee Soomaaliya weli ma ahan arrin si buuxda la isku waafaqay. Waxaa jira dood iyo khilaaf siyaasadeed oo ku saabsan hirgelinta nidaamkan. Arrimaha ugu waaweyn ee khilaafka dhaliyay waxaa ka mid ah:
1. Amniga: Waxaa weli jira walaac ku saabsan xaaladda amni ee dalka, iyadoo deegaanno badan aysan u diyaarsaneyn doorasho qof iyo cod ah.
2. Qaanuunka: Waxaa jira dood ku saabsan sharciyada doorashooyinka iyo habraacyada loo baahan yahay in la meel mariyo si nidaamka qof iyo cod ah loo hirgeliyo.
3. Diyaargarowga: Maamul-goboleedyada qaarkood iyo dowladda federaalka ayaa iskhilaafsan qaabka iyo waqtiga lagu qabanayo doorashada qof iyo cod ah.
4. Wadaagidda awoodda: Khilaaf siyaasadeed ayaa jira oo ku saabsan sida awoodda loo qaybinayo iyo doorarka dowladda federaalka iyo kuwa maamul-goboleedyada ee hirgelinta doorashada.
Si kastaba ha ahaatee, dowladda federaalka Soomaaliya waxay ku celcelisay inay ku dadaalayso hirgelinta nidaamka qof iyo cod ah, iyadoo qaar ka mid ah maamul-goboleedyada ay taageero muujiyeen, halka kuwa kalena ay weli shuruudo hor dhigayaan. Doorashada qof iyo cod ah waxay u baahan tahay heshiis siyaasadeed iyo diyaarinta jawi isku mid ah oo amni iyo sharciyeed.
W/Q: Mohamed Abdullahi Mohamed (Cukaash)
